brnsoc.

Num-

mers locaties

Locatie

Onderwerpen

Toelichting/

aanvulling

1

Nes 45,

Brakke Grond

Rederijkerij/

toneel op straat

Descartes logeert hier in 1630 in ‘den Ouden Prins’; zie gevelsteen ‘Vinderskamer’, vleeskeurders

2

Beurspoortje/

Rokin

Beurs/
boekwinkels/
theater op straat

Vroegere Beurs (arch H de Keyser); Rokin: Maria de Medicis treedt op in ‘tableau vivant’ van Samuel Coster

3

Dam, Stadhuis,

Nieuwe kerk

Politiek toneel

Begraven Rieuwertsz   (Oude en Jonge); rechtspraak: Adriaan en Johannes Koerbagh veroordeeld en begraven

4

Nes 59 (nu Frascati)

Konstwinkel 
Franciscus
van den Enden

In de buurt collegianten bij Jan Knol, socinianen, Galenus Adriaansz de Haen; VdE in 1652 failliet

5

Kalverstraat/
route Begijnhof

Ondergedoken
geleerden,
Descartes

Ook Westermarkt 6

6

Begijnhof 48

Positie Katholieken

De huidige Engelse kerk was vóór de Alteratie katholiek; katholieken hadden huiskerk (arch Ph Vingboons)

7

Spui/Singel 452-460 (Herengracht 109);

Singel 411

Huiskerken

Lutheranen,  

doopsgezinden,

socinianen,

katholieken

448: Kath Krijtberg (vroeger huiskerk), 452: Doopsgezinde vroegere huiskerk van 'tLam, waar ook sociniaan Galenus preekte;  (achteringang) Herengracht 109);460: nu 'Odeon' (1664 arch Vingboons), vroeger een brouwerij met symbool van de Boheemse Broederschap?: een lam met een vlag; Singel 411: Lutherse kerk, vroeger huiskerk; 

8

Singel 425 (UB)

Gedenksteen Menasse ben Israel

Woonbuurt Menasse (huidig) Waterlooplein

9

O.Z. Voorburgwal 231,

Atheneum Illustre  
'behoefte aan wetenschap'

de 'Door-luchtige School'; 
vroeger kerk bij klooster

10

O.Z. Voorburgwal 300

Geldmoraal

Nieuwe rente-moraal; t ‘Comedie van de Rijckman’/   ‘Warenar’

11

Keizersgracht 384

Eerste Nederduytsche
Academie; Schouwburg
(alleen nog
toegangspoort bij
hotel Dylan; architect
Jacob van Campen)

Eerste Nederduytsche academie: o.a. wiskundige S.H. Cardinael; later Vondel, Coster, Hooft, Meyer. Lodewijck Meyer slaat 1668 nieuwe koers in van NIL: Van Campen (1596 - 1657)

12

Singel 267

Latijnse school

Van den Enden ?

Waarschijnlijk zat hier de latijnse school van Van den Enden met een ‘moderne’ lesaanpak; Spinoza is leerling en docent; inwonend. Leerling was kleinzoon van eigenaar S267 ‘van Elslant’, welgestelde Haarlems-doopsgezinde dichtersfamilie; ten noorden familie van Witsen; ten zuiden familie Hondius;
kinderen gedoopt bij Katholieke Posthoornkerk
Prinseng./
Haarlemmerstr.

13

Waterlooplein 133/
165 en 203

Positie sefardische
Joden

Vroegere Houtgracht, eerste synagogen; Spinoza’s school Ets Haim

14

Waterlooplein 205

Spinoza’s geboorteplek

en jeugd

Naast Franciscaner huiskerk ‘Mozes’ (vanaf 1643); later kwam ook ‘Aäron’ er bij

15

Zwanenburgwal 15

Beeld Spinoza

Ook wel eens genoemd als Spinoza’s geboorteplek; het beeld van Hildo Krop staat in P van Anroystraat 6

16

Singel 167
(P.C. Hooftgebouw)

NIL (Nihil Arduum
Volentibus= niets is
moeilijk voor hen
die willen) in 
café Stil Malta

Lodewijk Meyer, 
Johannes Bouwmeester;
ook schilders als
Gerard De Lairesse; de schilders vallen Rembrandt aan, die zich verweert met ‘zelfportret als Zeuxis’; Vondel uit schouwburgbestuur gezet

17

Dirk Van Hasseltsteeg 14, (noordzijde,
nabij Nieuwendijk)

Rieuwertsz’ In
‘tMartelaersboek

Spinoza logé: Spinoza's drukker; in 1640 ingeschreven in Boekverkopersgilde. Geeft Descartes en Spinoza uit. Daarnaast veel collegianten-werk. Er komen in 'het Martelaersboeck' ook socianen, o.a. Gelenus Abrahamsz. Volgens P. Visser was Künrath Riewertsz alter ego. Hij gebruikte misleidnd impressum bij bepaalde uitgaven. Dit zal ook verwijzen naar Christoffel Cunradus, verantwoordelijk voor het drukken. Vanaf
1676 naar Beursstraat als ‘stadsdrukker’

18

Hoek Nieuwe Zijds Kolk bij Nieuwendijk

Tymion Houthaak

Drukker voor Riewertsz; vader heeft connecties met Schouwburg; vroeger zat hier Claes Jansz Visscher, huis 'Op de Kolck inde Visscher'; deze maakte veel afbeeldingen van ‘martelaren’, géén familie van Roemer Visscher; in 1611 kocht hij huis in de Kalverstraat 'de Visscher'

19

Rozengracht 184

Rembrandts woning

(periode na 1650)

Atelier op Bloemgracht. Op Bloemgracht ook cartograaf Bleau

20

Heilige weg 19

Rasphuis

Begin straf Adriaan Koerbagh

21

Singel 284

Johannes Hudde
(1628 - 1704)

Van meetkundig genootschap van Frans van Schooten (Leiden); Spinoza correspondeert met H over dualisme; later burgemeester; maakt Rieuwertsz stadsdrukker in 1676; arch. Ph Vingboons)

22

Oude Nieuwstraat 8 / Singel

Uitvaart Adriaan Koerbagh
(1633 - 1669)

Zwarte kip op kist; bijgeloof; zuster Lucia's 2e huwelijk met Johannes van Ravesteyn

23

Singel 159

Doopsgezinden 
‘Bij den toren’

Brug gebouwd door doopsgezinde 
Jan Adr Leeghwater:
bijeenkomsten van de ‘Waterlanders’

24

Herengracht 109-111;
Singel 118

Doopsgezinden
‘De Zon’

Deze doopsgezinden ging het om een radicaal en zeer persoonlijk beleefd christendom. Het gebruik van geweld en het dragen van wapens wees men af. Ze weigerden steun te verlenen aan de stedelijke schutterij, waardoor ze in de Republiek in conflict kwamen met de stedelijke overheid. handel op noordelijkelanden, waarvoor geen wapens nodig waren. Boven doorgangspoort 
kleine gevelsteen; Herengracht 109 ook huis van Jarig Jelles, mercator sapiens van Spinoza. 

25

Westermarkt 6

Descartes
(1596 - 1650)

Huis waar Descartes enige tijd woonde (zie gevelsteen); hij schreef hier in 1634 ‘Passions de l’ame’; uit zijn liefdesaffaire met Helène Janszd krijgt hij een dochter Francine, die tot zijn grote verdriet op 5-jarige leeftijd overlijdt

26

Oude Nieuwstraat/
Teerketelsteeg

Oude Doopsgezind 
centrum Waterlanders

Vondel was hier diaken van 1616-1620

27

Singel 448

De Krijtberg, toen Katholieke 
schuilkerk

Vondel trad hier toe na aanvaring met de Ries. Vondel wilde letterlijke bijbeltext trouw blijven, De Ries gaf ook plaats aan inwendige getuigenis

28

Warmoesstraat 39/ 110

Vondels
ouderlijk huis

39: geboortehuis; 110: zijde&
passementen-winkel
'de rechtvaerdige Trou' en
woonhuis jeugd

29

Warmoesstraat 111

Geboortehuis en
jeugd Coornhert

Woonde later ook in Haarlem, Delft en Gouda; invloed op rederijkerij (vriend Spieghel); met liturgie van Doopsgezinden; op de ‘Arminiaensche dreckwagen gezet’; invloed op staatsvorming en strafrechtuitoefening; verzet tegen het doden van ketters

30

Walenpleintje 159; naast O.Z. Achterburgwal 155

Waalse kerk

Gesticht 1409; veel Walen komen hier na 1685 als Lod XIV Edict van Nantes opheft

31

Singel 140-142

Hendrik-Jan Spieghel

Dichter (1549-1612); o.a. gedicht ‘In liefde bloeyende’; vriend van Coornhert, zet aan tot diens ‘Zedekunt dat is Wellevenskonste’

32

Damrak-Noord

Jarig Jelles
(1620 - 1683)

Koopman, woonhuis ouders ‘Geloof, Hoop, en Liefde’ ,vriend van Spinoza; Ethicagroep

33

Singel 112

Simon Joosten 
de Vries

Koopman, goede vriend van Spinoza, Ethica-leesgroep

34

Dollebegijnsteeg, OudeZijdsVoorburgwal 92

Lodewijk Meyer

Luthers, gedoopt in Oude kerk,

naast Bulldog en Dollebegijnsteeg,

groep-Riewertsz

35

Bloemstraat 15

Bibliotheca 
Philosophica 
Hermetica

Vernoemd naar de Egyptische wijze Hermes Trismegetus; collectie boeken Pelikaan met esoterische Christussymboliek en slang: symbool kennis van goed en kwaad; oprichter Ritman

36

Egelantiersgracht 153/159

Frederik V
van de Palts

(1596 - 1632)

(1569-1632) Afstammeling van Willem van Oranje; door de Evangelische Gemeente aangesteld als koning, leidde de opstand op de Witte berg;na één jaar (1619) vluchtte
de Winterkoning "de koning van Bohemen", naar Nederland, Den Haag; daar ‘het hof van Bohemen’; dochter Elisabeth (1618-1680) correspondeerde met Descartes; zoon Karl Ludwig (1617-1680) vraagt Spinoza hoogleraar te worden in Heidelberg. Gevelsteen naar gravure van Claes Jansz Visser

37

Keizersgracht 106-108

Remonstrantse
huiskerk en

semenarie
‘de Rode Hoed’

Gevelsteen met Rode Hoed (er had een kleermaker gewoond) op 108. Hier ook remonstrants Semenarie met o.a. Philippus van Limborch; hier logeerde John Locke (1632-1704) ( Letter concerning toleration), vervolgd vanaf 1683; samenzwering om Willem III op troon te krijgen.

38

Keizersgracht 65

P.C. Hooft
(1581 - 1647) 
Rederijkerij

Invloedrijk rederijker van ‘d’Egelantier’, zoon van een burgemeester; brengt politieke theaterstukken; met Bredero oprichter van d'Eerste Nederduytsche Academie (1617), waar wiskundige Sybrandt Hansz Cardinael en hebraist Jan Theunisz enkele jaren hoogleraar ware geweest. Boven de gevel het hoofd van Hooft. kwam op zijn 'grand tour' door Frankrijk, Italïe en Duitsland in aanraking met de Renaissance(-idealen). Veelvormigheid ook in geloofsovertuigingen en politieke opvattingen' geprezen door Heinsius

39

Prinsengracht 281

Westerkerk

1669 Rembrandt begraven; als Hervormde kerk gebouwd door Hendrik de Keyser (1565 - 1621; vanaf 1595 stadsarchitect en stadssteenhouwer); de Keizerskroon is in 1489 aan A'dam gegeven door keizer Maximiliaan; N.B. middelbare zonnetijd van Amsterdam is bepalend voor alle Nederlandse uurwerken. Deze werd afgestemd op de meridiaan onder de Westerkerk

40

Tegenover Westerkerk

John Locke

Ondergedoken; schuilnaam Van der Linde, net als Hugo de Groot

41

Damstraat

John Locke

ondergedoken

42

Herengracht 376

Hugo de Groot

Hier logeerde Hugo de Groot; Staten van Holland zetten een prijs uit van 2000 gulden als hij in handen van de politie wordt gespeeld; dan gaat De Groot naar Frankrijk

43

Nieuwe Nieuwstraat 20

School wiskundige

Sybrandt

Hansz Cardinael

(1578-1647) Schoonvader van Glazemaker

44

Keizersgracht 50

Familie Valckenier

Gillis burgemeester; voorzitter van de commissie van toezicht op de opvoeding van Willem III; in 1672 vervangt Willem III een 12-tal burgemeesters door o.a. Valkcenier (die al burgemeester was geweest), Hudde, Spinoza-aanhanger en diplomaat C. Van Beuningen; Gillis tekende als eerste het eeuwig Edict en ging als eerste op een ander spoor (1667)

45

Singel 74
(gevelsteen)

De Haagsche
postwagen

Vanaf 1662 reed er tweemaal daags een postkoets naar
Den Haag

46

Spuistraat 247 en 249

Oude en nieuwe

wereldbol

247: omstreeks 1600 was hier de zeepziederij De Waereld met het kruis; 249 (1639): hier ook Amerika op de kaart

47

Keizersgracht 123,

Huis met de hoofden;gastvrij ontmoetingspuntvoor vrijdenkers van Louis en Laurens de Geer;gevelsteen Comenius  (Komensky); Buren op 137-139 Samuel Blommart; ook Hinlopen, Nicolaas Tulp (1592-1670); Comenius gaat in 1638 in Elbing (Zweeds-Pommeren in Polen) wonen. Vandaaruit wordt hij uitgenodigd in Engeland door Hartliben de Schot Dury. De Geer brengt hem in contact met deinvloedrijke Zweed Axel Oxernierna(vriend Barleus, voogd van Christina van Zweden,spreekt met Samuel Blommaart over ‘Nieuw Zweden’) in 1638.

Louis de Geer (Luik, 1587-1652) was een grote kanonnenproducent voor de Protestantse zaak., voor de admiraliteit, de VOC en WIC.; zwager van P.C. Hooft en Elias Trip. Het huis gebouwd door Hendrik de Keyser is in 1634 gekocht. Het is onwaarschijnlijk dat Spinoza en Franciscus van den Enden hier niet zijn geweest. Louis en Laurens   (1622-1666) ondersteunden studie en publicaties van dissidente schrijvers. Zij realiseerden in hun huis een veelzijdige bibliotheek o.a. ten behoeve van het werk van Comenius.  Deze Tsjech en invloedrijkste pedagoog van de 17^e eeuw woont vanaf 1656 definitief in Nederland (1656-1668 op Keizersgracht 123) en werd vanaf 1634 financieel gesteund door fam de Geer.

48

Egelantiersgracht 62

Comenius

Comenius kende Serrarius en Pieter de la Court, greep terug op Huss; komt in 1605 met Copernicus-document naar uitgever Bleau; belangrijk voor de Rozekruizers, in die tijd manifesten (!615). Na de Keizersgracht 123 ging Comenius hier wonen in 1657; later woont hij nog in de ‘Diamantroos’, Prinsengracht. Hij geeft zijn boeken in Amsterdam uit. In de laatste periode van zijn leven ontwerpt hij een nieuwe wereldorde. Leerlingen waren Nicolaas Witsen en Pieter de Graeff; 

49

Egelantiesrgracht,
noordzijde,
tussen 1^e en 2^e brug

Christoffel
Coenradus
(1649 - 1686)

Deze is de drukker van Comenius’ werk; rozenkruizer; werk van Spinoza is hier mogelijk gedrukt, wanneer er ‘Heinrich Kunradus, Hamburg ‘ op staat? Trouwt in 1667 met IJtje Fockens uit de Van Hasseltsteeg. De drukker beschikte over veel (ook oosteuropese) lettertypen; het drukwerk van de TPT schijnt te zijn gedaan bij Israel de Paull in de achter-gelegen Tuinstraat; deze letterzetter trouwt met Aaltje Pieters, wonend op 't Water, begraven 28-06-1680 op het Karthuizer Kerkhof

50

Amstel 216

Coenraadt van

Beuningen (1622-1693);

woonde ook aan

Kloveniersburgwal.

Ouders waren Burgh

èn Van Beuningen

Remonstrants,   aangetrokken tot Spinoza; Gezant voor Johan de Witt in Zweden en Frankrijk; wordt anti-Zweeds en anti-Frans; Rijnsburgse collegiant; contact met Swammerdam, Jan Six en Anna Maria van Schurman; was secretaris van Hugo de Groot, toen deze Zweeds gezant in Parijs was; in 1672 genomineerd als opvolger van Johan de Witt (zie M. Postma: Johan de Witt en Coenraad van Beuningen; orrespondentie tijdens de Noordse oorlog, 1655-1660). Staat vanaf 1675 vrede voor met Frankrijk via coalities

51

Herengracht 216

Burgemeester Cornelis de Graeff; (1594-1664)

invloedrijke burgemeester; contact met Johann de Witt en Bicker; bij overlijden dominee Vinkius

52

Herengracht 573

Pieter

de Graeff

(1638-1707)

Oudste zoon van Cornelis; jeugdvriend van Willem III; zit in de commissie van toezicht op de opvoeding van Willem III; was vroedschapslid en schepen, maar in in 1672 door Willem III uit het ambt gezet (met o.a. ook Hans Bontemantel en Lambert Reynst) vanwege staatsgezinde keuze

53

Keizersgracht 107

Hans

Bontemantel

(1613-1688)

Verslag van de veroordeling en gebeurtenissen rond gebroeders Koerbagh; aanhanger van Joh de Witts staatkundig systeem; 1672 uit de vroedschap gezet; huis ‘De Walvis’

54

Herengracht 507

Jacob Boreel

(1630-1697)

(en familie)

Aansprekersoproer, vanwege belasting op begraven; in diplomatieke dienst, Moscovië en ambassadeur Frankrijk; verbood wel eens drukken van Franse etc. geschriften; raakte in conflict met Lodewijk XIV; vader was Willem Boreel (1552-1636), pensionaris van Amsterdam, heeft waarschijnlijk Rembrandt in huis gehad; had te maken met Hortus Botanicus; zwager van Gillis Valckenier en Ranst; Jacob stond in contact met o.a. Nicolaas Witsen; kwam aan Engelse Hof als onderhandelaar; correspondeerde met Joh de Witt, Christiaan Huygens en Pieter de Graeff; betrokken bij oprichting VOC en handel Suriname. De collegiant Adam Boreel was een neef; de zoon van Jan Boreel (1557 - 1629)

55

Herengracht 440

Nicolaas Witsen

(1641-1717)

Opgeleid door Comenius; wetenschapper (Leibniz, Van Leeuwenhoek) contact met Hudde; burgemeester, aanvankelijk samen met Hudde tegenspeler van Valckenier; werkt aan vesting Naarden

56

St Annenstraat 12

Hans Vredeman

de Vries (1527 - 1609)

Huizen ontworpen door Hans VdV; Hij maakte een afbeelding voor Künrath's Amphitheatrum uit 1595. Hierin een combinatie van wiskunde en alchemie

57

Oude Hoogstraat 24/O. Zijdsburgwal 185

Oost-Indisch huis/

Spinhuis

Binnen VOC-zaal; spinhuis is een vrouwengevangenis; 
heren 17

58

Jodenbreestraat 162

Franciscaner huiskerk ‘

Moyses’

Huiskerk vanaf 1643; later ook Aäron; Spinoza woonde hiernaast

59

Warmoesstraat   140/

Papenbrugsteeg

Abraham van Beyerlandt en
Jacob Böhme

Abraham van Beyerlandt, civethandelaar ‘Over de Preeckst’; zorgt voor het drukken van het werk van Böhme (Görlitz 1575-1624)

60

Dam

Paleis, vroeger Stadhuis

van bouwmeester

Jacob van Campen

Achtste wereldwonder / boekwinkel Janssonius

61

Gelderse kade 16/ Oude Zijds Kolk 5

Roemer Visscher;

samenkomst Rederijkers

d’Egelantier

Maria Tesselschade; Spieghel; Coornhert; Constantijn Huygens;

Anna Roemer (1583 - 1651): 'Genoeg is meer'; Maria Tesselschade (1594 - 1649) 'Elck zijn waarom'

62

Kloveniersburgwal 27

Dirck Geurtsz

Van Beuningen

Zoon is Coenraat van Beuningen, buurman Pieter Lastman, leermeester van Rembrandt en Jan Lievens; mr Johannes Wttenbogaert, familie van Burgh; C. werd remonstrants, geldt als ‘despinoza’

63

Nieuwe Zijds Kolk 28

Korenmetershuisje
(vanaf 1620)

Gildehuis van korenmeters en korenzetters; gilde vanaf 1654; korenbeurs vanaf 1661 op Oude brug op het Damrak; betrouwbare handelaren; bouw Hollandse renaissance

64

Jodenbreestraat 4

Rembrandthuis

Hier woonde Rembrandt tot 1656; nabij Pieter Lastman, een leermeester

65

Schippersgracht/ Prins Hendrikkade 192-194

Willige rasphuis

Gevangenis van Adriaan Koerbagh, waar hij overleed; veroordeeld en gevangengezet om zijn overtuiging

66

Jodenbreestraat   ong. 4

Rabbi
Menasse ben Israel 
(1604 - 1657)

Leraar Spinoza, boekuitgever, contact met de de Geers en Engelse politici; Rabbi Menasse ben Israel, contact met Hartlib-groep (Serrarius), politieke contacten over Joden (toelating in Engeland), boekuitgever, met Adam Boreel bezig met Mishnah-project. Schreef de Conciliador, verzoenden over de (tegenstrijdigheden in) de bijbel. Kent Barleus, Vossius, Blaeu, Jodocus Hondius

67

Beursstraat 1, beeld

Hugo de Groot
(1583 - 1645)

(zee-)recht; natuurfilosoof

68

Singel 324

Mr Joh Wtenbogaert

Neef van Johannes Wtenbogaert (opvolger van Arminius); verdediger Torrentius (Rozekruizer-zaak); connectie Van den Enden; Rembrandt; kunstverzamelaar

69

Prinsengracht 234

Adam Boreel (1603 - 1667)

Leidsman Amsterdamse collegianten met contacten met Hartlibgroep (Serrarius) en met Menasseh in Londen; lenzen; ~ tempel van Salomon;; schreef of betaalde 'Licht op de Kandelaer' met Pieter Balling

70

Prinsengracht 359,.

Petrus Serrarius, In 't Rode Hart

Petrus Serrarius (geboren Londen, 1600-1669) was een Nederlands millenniaristisch theoloog en koopman van beroep. Hij is wel de decaan van de onafhankelijke, dissidente religieuze denkers van Amsterdam. Hij geldt een naaste medewerker en beschermer van Baruch Spinoza (Popkin).

71

Looiersgracht ongeveer 37

(3 huizen voorbij de Passeerdersdwarsstraat);

N.B. niet aangegeven op Spinozakaart

Johann Rudolph Glauber

(Karlstadt am Main,

1604 -

Amsterdam, 1670)

een Duits

apotheker

en chemicus. 

Vanaf 1671 neemt

Galenus Abr.

de Haen het in

gebruik.

In Amsterdam was Glauber eigenaar van een chymische werkplaats, ofwel een laboratorium waar geneesmiddelen en andere preparaten bereid werden. Het laboratorium internationaal bekend en vaak bezocht. Vanaf 1660 ziek en raakte verlamd en blind: in 1668 zijn laboratorium en bibliotheek verkocht. Vanaf 1671 in gebruik door Galenus Abrahamsz de Haen; aanvankelijk voor een zeepziederij; hij raakt via 'lichtzinnige lieden' (J.J. Becher, alchemist) op het spoor van een tot mislukken gedoemd experiment naar het maken van goud (zie hierover brief aan Schuller). Hierbij waren ook Schuller en Leibniz betrokken

72

Keizersgracht 137/139

Samuel Bloemmaert, VOC, (contact
met Olaf Dapper
~ Benin), gehuwd 
met Margaretha Hoefnagel,
zuster van
Constantijn
Huygens' vrouw (dochters
van Vlaamse
schilder); dochter Catharina trouwde
met een gelijknamige
zoon van Abraham Elzevier; 

Blommaert werkte
o.a. samen met 
Albert Coenraetsz. Burgh (Spinoza schreef brief 76
aan Albert 
Burgh)

Bloemmaert zou een van zijn beroemde andere "buren", professor Nicolaes Tulp, verhalen vertellen over bestialiteit die hij had gehoord op Borneo. Tot zijn buren kunnen ook Frans en Jacob J. Hinlopen, Balthasar en Johannes Coymans, Louis de Geer en Hans van Loon worden gerekend.  Tussen 1636 tot 1642 was hij consul van Zweden in de Republiek en speelde een belangrijke maar dubieuze rol in de expeditie van Peter Minuit leidend tot het uitroepen van de kolonie Nieuw-Zweden. In 1645 werd hij voor de derde keer benoemd als bewindhebber van de WIC omdat hij een van de belangrijkste investeerders was. (Zie beeld en opschrift boven aan het pand: 'De koning van Zweden').

73

Keizersgracht 141

Laurens Reaal, studie rechten,
zeevaartkundige, gouverneur-generaal
Nederlands-IIndië (1616-1619), verlicht
bestuurder die nadacht over
eerlijke handel met
inlanders, gericht op
verbeteringen van de Indische bevolking, opgeleid door Arminius;

Reaal krijgt conflict met opvolger gouverneur-generaal Jan Pieterszoon Coen over nootmuskaateiland de Molukken. Borneo.[ Tot zijn buren kunnen ook Frans en Jacob J. Hinlopen, Balthasar en Johannes Coymans, Louis de Geer en Hans van Loon worden gerekend.

74

Oude Schans 18

Apotheek van Jan
Swammerdams
vader. Woonhuis Swammerdam.

Jan Swammerdam

(Amsterdam,

12 februari 1637 — aldaar,

17 februari 1680) 

Swammerdam studeerde anatomie en fysiologie onder de in zijn tijd beroemde Leidse professor Franciscus de le Boë Sylvius, tegelijk met Niels Stensen, Frederik Ruysch en Reinier de Graaf. Swammerdam was enige tijd bevriend met Antoinette Bourignon (die naar verluid door Riewertsz werd uitgegeven). Hij trok uit zijn werk de conclusie dat alles wat hij door de microscoop zag, was ingesteld op 'overleving'. Zijn kennis werd gevaarlijk gevonden; nooit werd hij hoogleraar aan een universiteit. Zijn werk werd pas 57 jaar na zijn dood publiek doordat zijn zgn. vriend Thévenot het niet publiceerde, maar Boerhaave het opnam in zijn publicaties. Zie ook: Luuc Kooijmans: 'Gevaarlijke kennis, inzicht en angst in de dagen van Jan Swammerdam' (2007). Een Nederlandse natuurwetenschapper, die het mechanisme van de ademhaling beschreef. Ook was Swammerdam een van de eersten die bewees dat de mannelijke spermacel de vrouwelijke eicel bevrucht. Daarnaast was hij een baanbrekende bioloog, geïnteresseerd in het leven van de insecten. Het hoogtepunt is een monografie over bijen.

75

Kloveniersburgwal 23

Familie Valckenier

76

Kloveniersburgwal 25

Pieter Lastman
(Amsterdam, 1583 - 1633). Leermeester van Rembrandt en
Jan Lievens;

~ Cornelis van Haarlem, ~ Sweelinck-familie. Perceel tot aan Anthoniesbreestraat, een kunstenaarsbuurt. Lastman zou Rozekruiser zijn.

77

Kloveniersburgwal 29

Familie Trip; nu KNAW

78

St Anthoniesbreestraat

naast Tisfris/Pentagon

Rijmpje over het Lot dat zijn loop heeft

79

St Antoniesbreestraat 142 (Tisfris)

Rabbi Morteira
(1596 - 1660)

spreekt de ban uit over Spinoza; asjekenazi achtergrond

80

Korte Houtstraat

(ten tijde van Spinoza; nu midden in Stopera).

Opstelling tempel
van Salomon van
Jacob Judah Leon

collegiantenvoorman Adam Boreel was hier ook bij betrokken

81

Kloveniersburgwal 30

Glashuis

connectie naar Adam Boreel en familie (uit Middelburg)/ later Kloveniersburgwal 105-107; o.a. Scriverius woonde hier

82

Damrak/Mandemakerssteeg 

In de Vuerighe Colom

boekdrukkerij en -verkoper van kaarten Jacob Aertsz Colom (Dordrecht 1599 - Amsterdam, Oude Kerk, 1673). Woonde in Warmoesstraat, gedoopt bij de Waterlandse gemeente der doopsgezinden. werk van Coornhert; Vondels Palamedes; vereerder van D.R. Camphuijzen (Rijmpje Spinozahuis Rijnsburg); zou ook wel kaarten van Blaeu kopiëren. Johannes Colom (1623-1654) gaf Spieghels 'Hertspiegel' uit.

83

Molsteeg bij Singel167

1. doopsgezinde gemeente 
Waterlanders, 
2. Jan Roodenpoorttoren, 
3. Molsteeg, 
Jacobus Wagenaar, uithangbord ‘Descartes’
 (toen), 
uitgeverij van 
Van Berckel

3 .familie van de Koerbaghs en uitgever van ‘Leviathan’in vertaling van Abraham van Berckel, vriend van Koerbagh; 4. Adriaen Koerbagh had op de Latijnse school aan de Gravenstraat gezeten: 2. in de Roodenpoorttoren werd Adriaen vastgezet

84

Koestraat midden

Sweelinck
(1562 - 1621)

componist

 85

Keizersgracht 226

 Michel le Blon (Frankfurt, 1587 - 
1658)

ontmoet Abraham van Franckenberg, een van de behoeders van Böhmes nalatenschap bij diens vertaler A.W. Van Beyerlandt; vertaalt werk en geeft uit

86

Nieuwe Hooghstraat 35

Torrentius (1589 - 1644)

Schilder, wordt veroordeeld voor rozekruizerij

87

Koestraat / Kloveniersburgwal

Jan Luyken

Schilder; dichter

Galenus Abrahamsz de Haen
(1622 - 1706)

Damrak, Mandemakerssteeg/
Blaeu Erf 

Het Spinhuis werd opgericht in 1597 in een deel van het voormalige Sint-Ursulaklooster. Boven de toegangspoort stond de tekst van P.C. Hooft
'Schrik niet
ik wreek geen quaat
Maar dwing tot goet
Straf is mijn hant
maar lieflyk mijn gemoet'

Nieuwe Zijds
Voorburgwal 33
(Vinnies)

boekverkoper
(1630 - 1657)

Spuistraat 'over het Swaentjes Brouwerij'; overleden 23-12-1664 (H.B.), begr Karthuizer kerkhof; afkomstig uit Harlingen, factoor (tussenpersoon),
poorter 26-05-1656: vertaalt Spinoza's werk over Descartes; schrijft zelf 'Ligt op de Kandelaer', Quakergeschrift

Nieuwe dijk/ hoek St Nicolaasstraat

Antoniesbreestraat

Paulus van Ravesteyn
(1585 - 1655)

Diamantroos

Hier woonde de rijke Joodse familie de Pinto vanf midden 17e eeuw

Leerling van Van den Enden; vader Cornelis, moeder Anna van Hoorn

Johannes Janssonius (1588 - 1664)

Palmgracht/Brouwersgracht